White Noise, Giny Vos, 2009
Antonio Vivaldistraat
Een kunstwerk in de openbare ruimte is anders dan een kunstwerk in het museum. Kom je een beeld op straat tegen, dan heb je vaak slechts de fysieke informatie overn het object (en de directe omgeving ervan) tot je beschikking voor de interpretatie van het werk. Dit kan het duiden van kunstwerken in de openbare ruimte bemoeilijken. In een museum worden de werken in samenhang met elkaar gepresenteerd, vaak voorzien van informatieve bordjes of een catalogus met achtergrondinformatie. Dit gebrek aan informatie maakt wellicht ook de weerstand tegen sommige publieke kunstwerken zo groot. In dat mysterieuze kan echter ook een kracht schuilen.
Het verschil tussen de publieke en de museumruimte is iets dat Giny Vos maar al te goed heeft begrepen. Voor de KPN-zendtoren op de Zuidas maakte zij het lichtkunstwerk White Noise. Wanneer de avond valt, begint op zo’n 120 meter hoogte een ensemble aan lampjes te flikkeren. Voor het ontwerp van de lichtinstallatie heeft Vos zich verdiept in de functie van een zendmast. Het zenden en ontvangen van boodschappen wordt verhinderd door ruis. White Noise refereert aan de ‘sneeuw’ die je op een oude tv ziet wanneer de communicatie wordt verstoord. Het werk is Vos’ verbeelding van het heelal: de oerknal, een meteorietenregen en vallende sterren. Tegen de achtergrond van het heelal worden de boodschappen door de zendmast ontvangen en verzonden. Om dit te illustreren lichten af en toe cijfers en letters op binnen het werk: verificatiecodes die je als mens in een computer moet invoeren om aan te tonen dat je een mens bent en geen machine. White Noise heeft meerdere betekenislagen die je als passant niet direct begrijpt. Voor dit werk is dat niet nodig, op zichzelf functioneert het ook als een kunstwerk: wanneer je het ziet schitteren in de donkere hemel blijf je als vanzelf even staan en neem je een moment om je te verwonderen.
Vos heeft al veel werk gemaakt voor de openbare ruimte, met licht als regelmatig terugkerend materiaal. Dat kwam voor deze opdracht goed uit, want het gebruik van ondoorzichtig materiaal zou de stralingen van de zendmast verstoren – en dus een letterlijke ruis creëren. Een ambitieuze onderneming is het wel te noemen, een kunstwerk maken op deze hoogte, zonder het functioneren van de zendmast te verstoren. Dit past echter bij KPN, een bedrijf dat afstamt van PTT, een staatsbedrijf dat in de jaren ’20 van de vorige eeuw een van de eerste Nederlandse bedrijven was die door middel van kunst, architectuur en (logo)design een bepaald imago wilden afdwingen. De plaatsing van een kunstwerk op deze zendmast zou je in die traditie kunnen plaatsen. Zo zegt de aard van de opdracht ook iets over het eindresultaat. Inmiddels is de toren in handen van een ander telecombedrijf. De nieuwe eigenaar heeft ervoor gekozen om White Noise te behouden, maar had dat ook niet kunnen doen. Een kunstwerk in de openbare ruimte is ook van dit soort onzekere factoren afhankelijk.
Voor de toevallige voorbijganger is een confrontatie met White Noise wellicht alleen een moment van verbazing of verwondering. De grote hoogte waarop White Noise zich bevindt maakt van het werk een subtiel element, in plaats van een schreeuwende sculptuur die de ruimte overneemt. Voor het publiek dat de context van deze opdracht en het oeuvre van Vos kent, biedt White Noise een aangename verrassing. Dat is nou net het doel van de kunstenaar, en de kracht van het werk: ‘De gelaagdheid moet in een werk zitten, maar je moet het ook op zichzelf kunnen waarderen, zonder dat je mijn verhaal kent.’ Zo is White Noise een geslaagd voorbeeld van de wijze waarop kunst in de publieke ruimte op meerdere niveaus dienstbaar kan zijn aan de blikken die het werk raken.
Meer informatie
White Noise op de officiële website van Giny Vos: http://ginyvos.nl/werken/white-noise
